مقاله علمی پژوهشی چیست

• failha.com

مقاله علمی پژوهشی چیست

هر مجله علمي قبل از انتخاب شدن و فهرست شدن در ISIيکسري مراحل ارزيابي را پشت سر مي گذارد. ازجمله عوامل مورد ارزيابي و رعايت استانداردهاي بانک اطلاعاتي ISI ، کميته علمي منتخب مجله، تنوع بين المللي مقالات چاپ شده در آن، نشر به موقع مجله و جايگاه نشرآن مي باشد. لازم به ذکر است که هيچ يک از اين عوامل به تنهايي مورد بررسي و ارزيابي قرار نمي گيرد بلکه با بررسي مجموع عوامل يک امتياز کلي داده خواهد شد. از جمله مواردي که در ارزيابي مجله مورد توجه قرار دارد اين است که عنوان مقالات، چکيده و کلمات کليدي بايد به زبان انگليسي باشد همچنين توصيه مي شود که منابع نيز به زبان انگليسي نوشته شوند. اگر چه اطلاعات علمي مهم به تمامي زبانها به چاپ مي رسد اما موارد ذکر شده بايد به زبان انگليسي باشد تا تحت داوري و ارزيابي ISI قرار گيرد زيرا ارزيابي کنندگان مجلات علمي در ISIنمي توانند عناوين و منابع بکاررفته در مقالات را به زبان انگليسي ترجمه کنند. داوري علمي و تخصصي مقالات چاپ شده در مجله توسط داوران نام آشناي علمي از جمله عمده ترين موارد مورد توجه ارزيابي کنندگان مي باشد که گوياي اعتبار و غناي علمي مجله است.

ارجاع به خود يا citation self چيست؟

اگر منابع ذکر شده در مقاله پژوهش نويسندگان خود مقاله باشد اين کار از ارزش مقاله مي کاهد زيرا جنبه بين المللي بودن آن را ضعيف مي کند. درجه ارجاع به خود مجلات ISI معمولا کمتر از 20 است.

ضريب تاثير يا درجه تاثير يا factor Impact چيست؟

اين عامل همه ساله توسط ISI برمبناي ارجاعات به هر يک از مجلات علمي آن محاسبه مي شود و نتيجه در گزارشات ارجاع مجله يا Reports Citation Journal يا به اختصار JCR  منتشر مي شود. اين ضريب نه براي مقاله يا نويسنده بلکه براي مجله محاسبه مي شود. محاسبه برمبناي يک دوره سه ساله صورت مي گيرد. فرضا اگر در سال 84 جمعا 40 ارجاع به يک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال 82 تعداد 26 مقاله و در سال 83 تعداد 24 مقاله چاپ شده باشد ضريب ارجاع آن مجله از تقسيم 40 بر 50 به دست مي آيد که 0/8 است.

يعني به طور متوسط هر مقاله آن نشريه 0/8 مرتبه مورد استناد مقالات ديگر قرار گرفته است.

ISI بودن يک مجله را چگونه تعيين کنيم؟

بهترين راه مراجعه به سايت هايي نظير تامسون است. زيرا همچنان که گفته شد هم تعداد مجلات زياد است و هم ISI محسوب شدن يک مجله ممکن است هميشگي نباشد.هر نشريه با هر امتياز علمي در کشور چاپ شود اگر ضريب تاثيرش صفر باشد، در اين پايگاه قرار نمي گيرد. متاسفانه، در حال حاضر تمامي نشريات ايراني داراي ضريب تاثير صفر بوده و جايي در اين پايگاه ندارند.

ISC چيست؟

ISC يا همان پايگاه استنادي علوم جديد و تکنولوژي که همانند ISI داراي مقالات دانشمندان است که خوشبختانه در ايران نيز چنين پايگاهي تاسيس شده است وهم اکنون به فعاليت مي پردازد.

معيار اصلي ورود مجلات به نمايه هاي سه گانه ISI چيست؟

بر اساس قانون تجمع گارفيلد متون هسته براي تمامي رشته هاي علمي بيش از 1000 مجله نيست. همچنين مطالعه اي از سوي گارفيلد بر روي پايگاه اطلاعاتي اس.سي.آي (Inbex Citation Science) نشان داده است که %75 ارجاعات  در کمتر از   1000عنوان مجله شناسايي شدند.    

حال اگر لازم نباشد كه يك نمايه استنادي چند رشته اي جامع بيشتر از چندهزار مجله را پوشش دهد، اين مجلات را چگونه بايد برگزيد؟

هر چند برخي شائبه تاثير پذيري اين امر از سياست و … را مطرح مي كنند ولي نظر ISI Thomson چيز ديگري است. يعني هزينه- كارآيي. گارفيلد خود مي گويد: چون مساله پوشش، وجهي عملا اقتصادي دارد، معيار براي آنچه انتخاب مي شود، هزينه-كارايي است. هدف هزينه – كارآمدي يك نمايه به حداقل رسانيدن هزينه در ازاي شناسايي يك مدرك مفيد و به حداكثر رسانيدن احتمال دستيابي به يك مدرك مفيد منتشره است. يك نمايه هزينه- كارآمد بايد پوشش دهي خود را تا حد امكان محدود به آن مداركي نمايد كه ممكن است افراد مفيدشان بدانند.

به زبان ساده ISI Thomson مجلاتي را نمايه مي كند كه احتمال استناد به آنها بيشتر باشد.ولي چه شاخصي مي تواند صلاحيت ورود ديگر مجلات به جمع مجلات منبع ISI Thomson را تاييد كند. جواب بسيار ساده است: فراواني استناد به مجلات در منابعي كه پيشتر در اين نمايه وارد شده اند.اگر دانشگاهها مي خواهند مجلات خود را در نمايه هاي سه گانه ISI Thomson وارد كنند، علاوه بر رعايت ضوابط عمومي مانند وضعيت نشر، كيفيت مقالات، تركيب سردبيري و تحريريه و … بايد در جستجوي راهكارهايي باشند كه به مجلات آنها از سوي مجلات منبع ISI Thomson، استناد شود. شايد يكي از راهها تشويق محققان دانشگاه در استناد به مدارك مجلات داخلي، در مقالات ارسالي به مجلات تحت پوشش نمايه هاي سه گانه ISI Thomson باشد.

پيوستن پايگاه استنادي علوم ايران به ISI :

با برقراري پيوند علمي ميان ISI و ISC شناسايي علم به زبان فارسي در سطح بين المللي بيشترمي شود و سهم ايران از توليدات علمي دنيا بيشتر خواهد شد . هم اكنون بيش از 6 هزار مقاله توسط مجلات معتبر در ISC توليد مي شود اما انعكاس اين توليدات علمي در سطح بين المللي كم است كه با درج تعدادي از مجلات در ISI بازتاب علمي ايران در جهان بيشتر مي شود .

گفتني است كتابخانه منطقه اي علوم و تكنولوژي شيراز چندي پيش مأمور راه اندازي پايگاه استنادي علوم ايران و جهان اسلام شد و اين مركز هم كانون در تلاش براي سنجش توليدات علمي در كشورهاي اسلامي، رتبه بندي نشريات كشورهاي اسلامي، توليد نمايه استنادي علوم كشورهاي اسلامي به منظور توسعه ISC در ميان تمامي كشورهاي اسلامي و پيوند دادن ISC به IS I است .

 آيا خود ISI هيچ برآورد كيفيتي از مقالات فهرست شده اش انجام نمي دهد؟  البته. در سايت Web of Knowledge اين مؤسسه اطلاعات خيلي خوبي از مجلات و مقالات و حتي مؤلفان تهيه مي شود (مانند ضريب تأثير، درصد ارجاعات و . . .) كه از آنها مي توان به كيفيت يك مجله يا مقاله پي برد. اخيراً هم ضريبي به نام hindex به عنوان شاخصي براي توان علمي مؤلفان محاسبه مي شود. البته اين شاخص هنوز عمومي نشده و بحث هاي زيادي در مورد آن در جريان است. اين شاخص براي بيشتر محققان ايراني خيلي پائين است و اين يعني اين كه ما در مواجهه با مقاله نويسي علمي، كيفيت را فداي كميت كرده ايم.

در داخل Web of Knowledge بخش دیگری وجود دارد به نام Web of scienceکه معتبرترین پایگاه ISI است و برای تز می توان از مقالات داخل آن استفاده کرد.

Impact  factor  چیست ؟

Impact Factor، اولين بار در سال 1995 توسط گارفيلد بنيان‌گذار موسسه ISI مطرح شد. Impact Factor را ضريب يا عامل تاثير و نيز شاخص اثرگذاري ترجمه کرده‌اند. شاخص اثرگذاري يكي از سه شاخص استاندارد مؤسسه اطلاعات علمي (ISI) و از مهم‌ترين شاخص‌هاي مطرح در حيطه علم‌سنجي مي‌باشد. Impact Factor به صورت ميانگين تعداد ارجاعات به يك‌مورد قابل استناد نظير مقاله پژوهشي، مقاله مروري، نامه، شماره اختراع، يادداشت و چكيده در يك مجله علمي در طول يك دوره زماني معين‌ تعريف‌ شده ‌است.

Impact Factor چگونه محاسبه می‌شود؟

 Impact Factor فقط درمورد نشريات نمايه‌شده در بانک اطلاعاتی Web of Science و توسط موسسه ISI محاسبه و منتشر می‌شود. به‌اين ترتيب فقط مجلات ISI دارای Impact Factor واقعی هستند.

Impact Factor يك مجله در يك سال مشخص، از تقسيم تعداد مقالات ارجاع‌کننده (استنادات) به مقالات منتشرشده آن مجله در دو سال قبل از آن، بركل مقالات منتشر شده در آن مجله در همان دوره زماني دوساله به دست مي‌آيد. به طور مثال براي تعيين Impact Factor مجله A در سال 2004 به‌ترتيب زير عمل می‌شود:

مجموع تعداد استنادات (ارجاعات) به مقالات نشرشده مجله A در سال 2002 و 2003

تعداد مقالات منتشر شده مجله A در سال 2002 و 2003

به اين ترتيب ميانگين فراواني استناد به يك مقاله در مجله مورد نظر محاسبه مي‌گردد. به عبارت ديگر و در يک نمای ساده، Impact Factor بيان‌گر آن است که به طور متوسط، هرمقاله منتشر شده در يک مجله چند بار مورد ارجاع قرار گرفته است. (در يک بازه زمانی دو ساله)

Impact Factor مجلات را از کجا می توان بدست آورد؟

هر ساله لیست نشریات wos را بررسی و Ifهر مجله را در یک گزارش با عنوان  jor  (jornal citation reports) ارائه می کند .

مزايا و معايب Impact Factor ؟

Impact Factor يا عامل تأثير هرچند كه مي‌تواند معياري براي سنجش كيفيت نشريات باشد اما به دليل محدوديت‌هاي كه دارد نبايد آن را به تنهايي شاخصی برای ارزشيابی و سنجش كيفيت مجلات دانست. به‌هرحال امروزه Impact Factor يكي از مهم‌ترين و درعين‌حال پركاربردترين شاخص‌هاي ارزيابي مجلات از سوي مؤسسه اطلاعات علمي (ISI) در نظر گرفته شده است.

ISI   چیست؟

ISI یا همان موسسه اطلاعات علمی  (Institute for Scientific Information) یکی از موسسات معتبر در عرصه جهانی می باشد و بدلیل دارا بودن استاندارهای بالای علمی و ارزیابی درحال حاضر درجایگاه نخست جهانی قرارگرفته است.

معیارهای ارزیابی و ارزش دهی این موسسه موردقبول تمامی مراکز پژوهشی و علمی دنیا بوده و نشریاتی که در این موسسه پذیرفته می شوند می بایست از فیلترهای زیادی بگذرند.

این موسسه مدعی است که با نگاهی کاملاً بی طرف و واقع بینانه نسبت به ارزیابی مقالات و مجلات و ژورنال های علمی و پژوهشی اقدام می کند اما شایعاتی مبنی برتمایز قایل شدن این موسسه بخصوص درمورد کشورهای جهان سوم نیز وجوددارد.

مجلات و ژورنال هایی که خواستار گرفتن این استاندارد علمی هستند می بایست از نظر فاکتورهای سنجشی این موسسه مانند: – ضریب تاثیر یاIF  – شاخص فوریت(Immediacy Index) و نیمه عمر استناد مورد ارزیابی قرار می گیرند.

همچنین جهت ارتقاء اعضاء هیئت علمی ، دانشیاران و سایر پژوهشگران چاپ مقاله در ISI به عنوان یک معیار جهت ارتقاء می باشد که در صورت نگاهی تک بعدی به این قضیه معیار منصفانه ای نمی باشد 

 واژه های کلیدی :

ISI  Impact  Factor  Immediacy  Index  ارزیابی نیمه عمراستناد    ارتقاء استناد به خود معیار ارزیابی

  مقدمه:

 گسترش روز افزون علوم و فناوریهای جدید، لزوم توجه به معیارهای ارزشی و ارزش دهی به تحقیقات،پژوهش ها و ژورنال ها را ناگزیر می سازد.بدون شک وجود یک منبع ارزیابی بی طرف که هم نیازهای استفاده کنندگان را به بخوبی شناسائی کرده و از طرفی دیگر با ارزیابی نقاط ضعف و قوت منتشرات علمی و پژوهشی در زمینه های مختلف از علوم پایه و مهندسی گرفته تا علوم انسانی می تواند راه گشای خوبی برای جویندگان علمی باشد.

ضرورت تدوین استاندارهای علمی یکی از حوزه های است که متاسفانه در کشور ما علی رغم ظرفیت های موجود مورد بی توجهی قرار گرفته است. در این میان موسسات علمی بین المللی و از جمله ISI با ارائه چارچوبی مورد قبول تا حدی کلید این معما را حل نموده است. اما شاخص های ارزیابی ISI علی رغم جامع بودن دارای کاستی های نیز می باشد.

کم توجهی این موسسه به حوزه علوم انسانی باعث انتقادات شدیدی علیه آن شده بود به طوری که در سالهای آغازین چیزی در حدود 5% کل مقالات و ژورنال های پذیرفته شده در حوزه علوم انسانی و مدیریتی بود که با اتخاذ سیاست های تمایز زدائی در حال حاضر و پس از گذشت چندین دهه از عمر این انسیتو شمار مجلات و مقالات علوم انسانی درحدود 12 تا15 درصد از کل مقالات می باشد.

با همه این اوصاف ISI موسسه ای است بین المللی که با بهره گیری استاندارهای اروپائی-آمریکائی خود توانسته است به معیاری جهت سنجش توسعه علمی کشورها مورد استناد قراربگیرد و آهنگ پیشرفت جهانی ضرورت طراحی زیرساختهای لازم جهت بالابردن شمار نشریات و مقالات داخی در ISI را غیر قابل اجتناب می نماید با این وجود انتقادات زیادی در رابطه به شاخص قراردادن ISI بعنوان تنها معیار ارزیابی سطح علمی اساتید و هیئت علمی دانشگاه و سایر مراکز پژوهشی و دانشجویان تحصیلات عالیه وجود دارد که دور از واقعیت هم نمی باشد چون متاسفانه درحال حاضر بعضی از مجلات عضوISI  هم از نظر علمی درسطح بسیاربالائی نمی باشند و هم چاپ مقالات دراین ژورنال ها از طریق واسطه ها و موسسات دلالی تاحدودی امکان پذیراست.

تفاوت نشريات علمی-پژوهشی و نشريات علمی-ترويجی

کميسيون بررسی نشريات علمی کشور مرجع تعيين اعتبار علمی مجله‌های علمی کشور است. در آيين نامه کميسيون تعريف فشرده ای از مقالات اين دو نوع مجله ارائه شده است، اما در ادامه تعريف جامع­تری را مشاهده خواهيد کرد:

2) مقالات علمی-ترويجی: اين گونه مقالات به مقالاتی گفته می شود که به ترويج يکی از رشته های علوم می پردازد و سطح آگاهيها و دانش خواننده را ارتقاء می بخشند و او را با مفاهيم جديد علمی آشنا می سازد. اين گونه مقالات می توانند به صورت تأليف و يا ترجمه باشند . اصولاً مقالات ترويجی فقط برای اشاعه دانش بشری و عالمانه کردن آن و جهان پيرامونی آن است و هدف ديگری ندارد.
اينگونه مجلات دستاوردهای علمی، فنی و حرفه ای آموزنده و جالب را به زبانی ساده برای افراد دارای تحصيلات دانشگاهی، دانش آموزان سالهای بالای دبيرستانها، صنعتگران، مخترعين، مبتکرين و افراد دارای تحصيلات غيرکلاستيک ارائه ميدهند.

منبع: